Terugblik op de Groeningen Netwerkbijeenkomst 3 oktober 2024: Aan de slag!

Wat het onderwijs voor Groeningen kan betekenen en andersom

Op 3 oktober vond de Groeningen Netwerkbijeenkomst plaats in samenwerking met Groeningen partner de Hanze. De middag stond in het teken van samenwerking en kennisdeling rondom het gebied Groeningen, waar onderwijs en duurzame gebiedsontwikkeling samenkomen. Een 60-tal deelnemers uit verschillende organisaties ging aan de slag om uitdagingen praktisch te maken en de mogelijkheden van Groeningen voor het onderwijs te verkennen. Met een inspirerend programma werden de uitdagingen en kansen in het unieke laagveengebied tastbaar gemaakt voor de aanwezigen.

Aansluitend gaf Titian Oterdoom, van Bureau Elzinga & Oterdoom, een boeiende inleiding over het belang van de laagveengordel Groeningen. Hij benadrukte dat het gebied een cruciale rol speelt in diverse maatschappelijke opgaven zoals waterbeheer, klimaatverandering en biodiversiteit.

Hij schreef in 2013 de eerste verkenning van het gebied en wist het publiek met zijn actuele inzichten te prikkelen.

Deelsessies

Na een netwerkpauze begonnen de deelsessies, waarin uiteenlopende onderwerpen rond de ontwikkeling van Groeningen aan bod kwamen.

Dit alles speelt bij uitstek in het Drentse deel van het Hunzedal, onderdeel van Groeningen.

Vanuit de Hunze-visie uit de jaren 90 opgesteld samen met Het Groninger Landschap is hier veel nieuwe natte natuur ontstaan in een dynamisch, nieuw landschap. Het gebied Tusschenwater werd vijf jaar geleden ‘opgeleverd’, momenteel vindt inrichting van Noordma plaats. Otter en bever keerden terug, risico’s voor wateroverlast in de stad Groningen namen af. Zijn we er daarmee of moeten we blijven meebewegen met maatschappelijke ontwikkelingen en klimaatverandering? En over welke (onderzoeks-) vragen hebben we het dan? Hoe krijgen we ook de landbouw op een water- en natuurvriendelijke manier mee in de Groeningen ontwikkeling en hoe zorgen we ervoor dat Groeningen (via onderwijs of anderszins) bij de nieuwe generaties (jongeren) verankerd wordt zodat de ingezette lijnen toekomstbestendig blijven?

Een inspirerende deelsessie omdat het een nieuwe kijk geeft op wat er gebeurt. Als inwoner van Drenthe heb je geen idee. Nu wel en dat is aanstekelijk. Het ging over het manoeuvreren tussen soms wat pragmatischer en soms meer principieel. Het was ook waardevol omdat het een nieuwe kennismaking was met hoe het zit en wat ieders bijdrage al is in het gebied. De sessie hielp om je eigen beeld weer (wat) bij te stellen, aan te vullen en te nuanceren.

Gemeente Westerkwartier en Midden-Groningen: Nanoek Wiersema en Julia Brink

Grote delen van Westerkwartier en Midden-Groningen liggen in de laagveengordel Groeningen, waar ontwatering en klimaatverandering zorgen voor bodemdaling en hoge CO2-uitstoot. Het verhogen van de grondwaterstand kan dit tegengaan, maar brengt uitdagingen met zich mee, vooral voor agrariërs.

Een hogere waterstand beïnvloedt hun bedrijfsvoering, en kan leiden tot veranderingen in gewassen, veesoorten of zelfs bedrijfsbeëindiging. Dit heeft gevolgen voor het landschap, leefbaarheid, en landbouwmodellen.

Daarnaast ontstaan er vragen over wie het beheer van vrijkomende gronden overneemt en waar kansen liggen voor recreatie en toerisme. Een geïntegreerde aanpak is nodig, waarbij ecologische, economische en sociale aspecten samenkomen.

Tijdens de sessie, bleek het belang van samenwerking tussen diverse disciplines. Door technieken toe te passen die oordelen uitstelden, ontstond begrip voor de complexiteit van Groeningen. Het verhaal van Groeningen, opnieuw verteld door Titian Oterdoom, bracht de kern van het gebied helder naar voren, wat nieuwe inzichten bood voor de aanwezigen. Enkele observaties: Landschap is altijd in beweging. Mensen lopen tegen eigenbelang en angst aan en een transitie is moeilijke te visualiseren. Een nieuwe ontwikkeling voelt als bedreiging. Hoe kun je de onwetendheid en het niet willen weten tegengaan? We denken veelal in hokjes en zitten vast in dat systeem (overheid, keten, educatie etc) en moeten op zoek naar experimenten om te kijken en zoeken naar hoe het ook kan. Verhalen hebben een grote rol in het landschap (ontstaan en toekomst). Je zou mensen kennis moeten bijbrengen en bewustwording creëren. Hier ligt een grote rol voor marketing van het gebied. Binnen Groeningen zou je de economische en sociale waarde in beeld moeten brengen om in scenario’s te kunnen denken en na een X aantal jaar inzichtelijk te kunnen maken wat het effect is. Net als wel wat doen, kost niets doen aan veenoxidatie ook ontzettend veel geld. Maak dit ook inzichtelijk, in verschillende scenario’s.

Stichting Natuurbelang de Onlanden: Lieselot Smilde

Stichting Natuurbelang De Onlanden werd in 2000 opgericht met de visie om versnipperde natuurgebieden samen te voegen tot één groot natuur- en waterbergingsgebied: De Onlanden. Dit prachtige gebied biedt zowel kansen als uitdagingen, zoals klimaatverandering, biodiversiteitsverlies en waterkwaliteit. Lieselot Smilde van de Stichting pleit voor het vertellen van regeneratieve verhalen die de verbinding tussen mens en natuur versterken. Samen met studenten, docenten en onderzoekers zoekt ze naar manieren om die verhalen te creëren en te delen, waarbij mens en natuur samenwerken.

Tijdens de sessie, werd duidelijk dat verschillende perspectieven unieke verhalen over De Onlanden opleveren en dat de kern ligt in het ervaren van de natuur in ons dagelijks leven, niet als uitstapje.

Deze nieuwe route stelt ons ook voor nieuwe vragen en uitdagingen. Hoe zorgen we er bijvoorbeeld voor dat bezoekers meerdere dagen in ons gebied verblijven, en meerdere wandelingen doen? De routes zijn nu niet heel geschikt voor minder validen, kunnen we een variant maken die interessant is voor mensen met een rolstoel? Of met een visuele beperking? En hoe houden we de route de komende jaren interessant?

Het was mooi om te ervaren dat het gebruiken van de twee technieken: ‘Wat is er interessant?’ en ‘Het zou fantastisch zijn als…’ leidde tot een mooi en open gesprek. Het zorgt voor nieuwe perspectieven. Zou het bijvoorbeeld mogelijk zijn om in het landschap te laten zien hoe de grond is opgebouwd? Of: zou er een pendeldienst mogelijk zijn die studenten naar de Innovatie Werkplaatsen brengt, de regio in? Maar ook hoe houden we het Roegpad interessant voor kinderen en hoe maken we het begaanbaar voor slechtzienden en minder validen? En wat zou het mooi zijn als we vraagstukken integraal kunnen oppakken. En dat het goed is om dat niet multi-disciplinair maar transdisciplinair aan te pakken: met elkaar het vraagstuk verkennen, los van specifieke perspectieven vanuit disciplines.

Waterschap Noorderzijlvest: Niels Godron

Waterschap Noorderzijlvest houdt zich in een groot deel van de provincie Groningen, Noord-Drenthe en een stukje Friesland bezig met waterveiligheid, schoon en gezond water, rioolwaterzuivering en voldoende water in elk seizoen.

Ze werken midden in het blauwe hart van Groeningen. Het werk van het Waterschap verandert. Klimaatverandering zorgt voor langere natte perioden, maar ook langere perioden van droogte. Omdat een gezonde bodem veel meer water vasthoudt, wordt gewerkt aan het herstel van waterrijke natuur en herstel van biodiversiteit. In de Onlanden komt het allemaal samen.

Deze natuurlijke waterberging, die meebeweegt met de seizoenen, zorgt er niet alleen voor dat water uit het hoger gelegen Drenthe vertraagd wordt afgevoerd, maar heeft ook gezorgd voor een explosie van nieuwe natuur. Een bijkomend voordeel van de vernatting in de Onlanden is dat het veenoxidatie tegengaat, een proces waarbij de bodem inklinkt en veel CO₂ vrijkomt. Ook in Polder de Dijken – Bakkerom in het Zuidelijk Westerkwartier dragen we bij aan de ontwikkeling van natte natuur en waterberging. Het zijn stuk voor stuk gebiedsprocessen waarbij we te maken hebben met allerlei partijen die hun eigen kijk op de ontwikkelingen hebben. Hoe breng je de belangen van de natuur samen met de belangen van de landbouw? Welke rol is weggelegd voor overheden, onderwijsinstellingen en ondernemers? Hoe verhouden de wateropgaven zich tot hoe we wonen, werken en recreëren? En hoe verbeteren we de waterkwaliteit, onmisbaar voor het herstel van biodiversiteit en schoon drinkwater voor de toekomst?

Het werd al snel duidelijk hoe gecompliceerd, of beter complex, de uitdagingen zijn. De veelheid en verscheidenheid van belangen is daar een onderdeel van. Er zijn veel mogelijkheden vanuit het perspectief van technologie. Ook daarbij werd duidelijk dat het dan ook gaat om de vraag hoe je anderen (bijvoorbeeld) studenten kunt meekrijgen en betrekken. De noodzaak van mogelijkheden voor extra wateropslag werd duidelijk gemaakt.

Voorbeelden van ‘Het zou fantastisch zijn als:

• Het na een top-down visie,  bottum up voortzetten waarbij natuur, agro, dorpsbelangen, school en onderwijs de visie en de projecten ondersteunt.
• Over 10 á 20 jaar alle Noorderlingen Groeningen kennen en waarderen.
• Mijn kinderen ons als ouders overtuigen van het belang van Drents Landschap en Groeningen.
• Als de IWP Groeningen gaat meedoen met onderzoek en projecten in Groeningen.
• We samen kleine stappen kunnen zetten richting het eindbeeld van Groeningen.
• De nieuwe generatie (jonge mensen) daar juist nu bij zouden aanhaken.
• De kennis van de ondergrond niet vergeten wordt en van tevoren in het proces meegenomen wordt.
• Stedelijke opgaven/ economische opgaven natuur en water inclusief worden gerealiseerd.
• Waterschappen en de gemeente Groningen net zo hard bezig zijn met water water vasthouden als afvoeren.
• Als er voldoende water wordt vastgehouden in Groeningen tijdens periodes dat er in het IJsselmeer onvoldoende water is.
• Als een aantal organisatie gaan experimenteren met het vasthouden van water op de Hondsrug.